Τα μέσα παραγωγής είναι πλέον στα χέρια όλων. Οποιοσδήποτε με μια καλή σύνδεση wifi και ένα συγκριτικό πλεονέκτημα μπορεί να προσφέρει στην αγορά. Ποτέ στο παρελθόν δεν είχε ο freelancer τόσα εργαλεία στα χέρια του όπως αυτά που άνθισαν την τελευταία δεκαετία. Η ζυγαριά έγειρε αισθητά υπέρ του αυτόνομου επαγγελματία και η όλη ιστορία με τον κορονωϊό απλώς επιταχύνει την κατάσταση. Μόνο ένα μικρό μέγεθος όπως το freelance (μικρά κόστη & πάγια, μεγάλη ευελιξία, προσαρμογή & ανθεκτικότητα) μπορεί να επιβιώσει τις καραντίνες και να τρυπώσει στις νέες χαραμάδες επιχειρηματικότητας που εμφανίζονται. Ό,τι κι αν ακούσεις στα νέα, όσο κι αν προσπαθήσουν να θολώσουν τα νερά, το χτύπημα που έφαγε το big business είναι τεράστιο (όσο τεράστιο είναι και το χρήμα που θα τυπωθεί για να τους σώσει). Η εποχή είναι καταστροφική για τα μεγάλα μεγέθη και γίνεται ολοένα και καλύτερη για ελεύθερους επαγγελματίες σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον freelance friendly και θετικό προς το μικρο-επιχειρείν. Πάμε να δούμε τα στοιχεία που συγκλίνουν προς αυτή την εικόνα.
Τίποτε από όλα αυτά που θα σου πω δεν είναι μαντεψιές στην τύχη, ούτε εγώ είμαι κανένας γκουρού. Είναι λογικά συμπεράσματα που πατάνε πάνω σε βασικές αρχές. Κάθε άνθρωπος της αγοράς που μελετάει επιχειρηματικότητα και αποκτάει πρακτική εμπειρία μπορεί να δει 5 μέτρα μπροστά του και να καταλάβει περίπου προς τα που θα πάει η παλίρροια. Αυτό άλλωστε είναι το μοντέλο του Business basics, απλό, πρακτικό και μπορεί να το διδαχθεί οποιοσδήποτε. Είτε είσαι νέος είτε παλιός επαγγελματίας, ανασκουμπώσου. Αυτά είναι τα νέα στοιχεία στο περιβάλλον σου.
- Αυτονομία. Υπάρχει ικανή τεχνολογία online (δωρεάν ή σχεδόν δωρεάν) που καθιστά έναν επαγγελματία αυτόνομο. Από την αρχική ιδέα στο τελικό προϊόν και το promotion, έχεις εργαλεία για να κάνεις την δουλειά σου. Δεν χρειάζεται πλέον να πληρώνεις ή να ανέχεσαι κακούς επαγγελματίες για λογότυπα, εταιρική ταυτότητα, σχεδιασμό & οργάνωση. Μπορείς να το κάνεις μόνος σου, από λογότυπα, webdesign & hosting μέχρι διαχείριση πληρωμών, project management & CRM. Οι δε επαγγελματίες που φαινομενικά θα πληγούν από αυτό, ας μην αποθαρρύνονται. Μόνο το εργαλείο άλλαξε, κι αν ο επαγγελματίας εξαρτάται από το εργαλείο που χρησιμοποιεί τότε κακώς τον πληρώναμε έτσι κι αλλιώς. Όλοι θα χρειάζονται έναν ειδικό όταν η τσέπη τους το επιτρέπει και πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που δεν θέλουν να τα κάνουν μόνοι τους ή χρειάζονται υψηλότερης ποιότητας υπηρεσίες. Ένα από τα βασικά που δεν διδάσκει η επιχειρηματική αφήγηση είναι ότι όπου κλείνει ένα παράθυρο στην αγορά ανοίγει ένα άλλο. Η αυτονομία, η ικανότητα να μπορείς να ελέγχεις την πορεία της μπίζνας σου με δικά σου μέσα και να μην κλονίζεσαι στις κρίσεις, ήταν ανέκαθεν το ζητούμενο στο επιχειρείν. Τώρα είναι και πιο εφικτό και πλέον, στον post-pandemic κόσμο της απειλής της καραντίνας, θα είναι κι ακόμα πιο σημαντικό.
- Εξ αποστάσεως. Είτε είναι εργασία, είτε είναι παραγγελιοληψία, είτε είναι eshop, είτε είναι εμπόριο, είτε είναι εκπαίδευση, το αντικείμενο εργασίας απομακρύνεται από αυτό που μέχρι τώρα θεωρούνταν ο φυσικός του χώρος. Το delivery αγαθών και υπηρεσιών εξ αποστάσεως πλέον είναι και δυνατό και φθηνό και do it yourself. Μπορείς να βρεις εξοπλισμό σε εξαιρετικές τιμές και πλατφόρμες τηλε-εργασίας δωρεάν. Όλος ο κόσμος είναι με ένα smartphone ανά χείρας και διάθεση να εξυπηρετηθεί online. Η αποδοχή της αγοράς έχει ωριμάσει και όλο και περισσότερος κόσμος θα εμπορεύεται την μπίζνα του online. Η καραντίνα έδειξε στους πολλούς ότι το remote work είναι μια ισχυρή δυνατότητα που αλλάζει όχι μόνο το deliverability της παραγωγής αγαθών αλλά και όλη την αλυσίδα τριγύρω του (παραγωγή, management, marketing, logistics). Άλλος ένας δρόμος που ανοίγει για τους freelancers που θέλουν να πουλήσουν υπηρεσίες σε εταιρίες εξ αποστάσεως. Δεν χρειάζεται να ιδρώσεις για να πείσεις κανέναν πλέον, το έκανε η αγορά για σένα.
- Συνεχής εκπαίδευση. Η μάθηση κάποτε τελείωνε στα 25. Σήμερα ξεκινάει μετά τα 30! Η διά βίου μάθηση δίνει στους επαγγελματίες φοβερές δυνατότητες εξέλιξης και διαφοροποίησης. Νέες γνώσεις, νέες πιστοποιήσεις, τεχνολογική εκπαίδευση, ενημέρωση πάνω στον τομέα τους αλλά και ικανότητα να ξεκινήσουν ένα νέο επάγγελμα. Οποιοσδήποτε ανεξαρτήτως ηλικίας μπορεί σήμερα να παρακολουθήσει ένα σεμινάριο και να αποκτήσει ικανότητες που δεν είχε ή να ανακαλύψει ότι είναι πολύ καλός σε κάτι που μέχρι χτες δεν προσφέρονταν. Ακόμα κι ένας πετυχημένος επαγγελματίας αν μπούχτισε από αυτό που κάνει μπορεί να αλλάξει καριέρα μέσω εκπαίδευσης & πιστοποίησης. Ακόμα και για χόμπι, ψυχαγωγία, αυτοβελτίωση, οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να μάθουν νέα πράγματα. Πλέον όλα διδάσκονται σε όλους και με μικρό κόστος σε σχέση μ'αυτό που προσφέρουν.
- Microfinancing. Μικροδάνεια μέχρι 20-25.000 ευρώ με ελάχιστες εγγυήσεις που δεν μπαίνουν εμπόδιο στην χρηματοδότηση. Αφορά εκείνο το κομμάτι χρηματοδότησης που πεισματικά αρνείται να προσφέρει η τράπεζα και κρατάει για χρόνια τις πολύ μικρές επιχειρήσεις εγκλωβισμένες στην υποανάπτυξη και τις αναγκάζει να πηγαίνουν στο κράτος-πατερούλη για χαρτζιλίκι από το ΕΣΠΑ. Η υποδομή υπάρχει ήδη, οι οργανισμοί που τα παρέχουν είναι ήδη σε κίνηση, λείπουν μικρορυθμίσεις ώστε να απεγκλωβιστεί ο μικρο-δανεισμός από τα δεσμά των τραπεζών και να δανειοδοτείται ο επαγγελματίας ευκολότερα.
- Νέα ζήτηση. Νέα επαγγέλματα & εξειδικεύσεις εμφανίζονται συνεχώς λόγω τεχνολογίας, πολλαπλών επιλογών, νέας κουλτούρας & δημογραφικών στοιχείων. Είμαστε πολλοί, χορτάτοι, κι ο καθένας διεκδικεί επιθυμίες, πραγμάτωση, αυτοπροσδιορισμό και experience. Νέα ρεύματα αναδεικνύονται συνεχώς, ο κόσμος πιο εύκολα δοκιμάζει το νέο και αλλάζει γούστα. Κάθε επάγγελμα υποδιαιρείται ανάλογα την αξία του πελάτη, "υποδέχεται" την τεχνολογία και τις νέες τάσεις και παρουσιάζεται σαν κάτι νέο. Διατροφολόγος, σεφ, personal trainer, life coach, χρωματικός σύμβουλος, digital marketer, είναι επαγγέλματα που μέχρι χτες περιορίζονταν σε μικρή κλίμακα διασποράς ή δεν είχαν διασπαστεί ακόμα σε επιμέρους ειδικότητες. Το vegan, το gluten free, η ευεξία, το fitness, η νέα οικολογική συνείδηση, είναι νέες αγορές με εξιδεικευμένη προσφορά και ζήτηση. Ένα επαγγελματικό sports team, από διατροφή και εκγύμναση μέχρι player data και αποκατάσταση, είναι κανονική εταιρία με 3rd party support και free lancers. Οι κομμωτές ξαναγίναν μπαρμπέρηδες, τα social event γίνανε πλέον μια ολόκληρη παραγωγή στα social media. Κι ούτε καν αγγίζω το πόσος κόσμος ήδη κάνει καριέρα στα social media και το πόσο η τεχνητή νοημοσύνη θα μετασχηματίζει όλο και περισσότερο την αγορά. Είτε είσαι επιστήμονας, manager, marketer, ή ένας απλός μικρομεσαίος, η αγορά προσφέρεται για freelance. Το διαδίκτυο είναι τόσο μεγάλο που όσο μικρό κι αν είναι το niche σου, θα βρεις αγορά.
- Νέος τρόπος εργασίας. Το υπαλληλίκι πέθανε, απλά δεν του κάναμε την κηδεία ακόμα. Η ζωή δεν είναι πια δουλίτσα & μεροκαματάκι. Δεν χρειάζεται να ζεις από μισθό ούτε να ανέχεσαι τις αντιξοότητες που θα χτυπάνε όλο και περισσότερο τους μεγάλους εργοδότες. Οι νέες δυνατότητες σε συνδυασμό με τα νέα επαγγέλματα & εξειδικεύσεις, θα βοηθούν όλο και πιο πολλούς άνθρωπους να ανακαλύπτουν κάτι που τους αρέσει να κάνουν ή κάτι στο οποίο είναι καλοί και δεν το γνώριζαν ή δεν τους δόθηκε η ευκαιρία να ασκήσουν ποτέ. Παλιά επαγγέλματα έχουν την ευκαιρία να αναθεωρήσουν την παροχή υπηρεσιών τους. Αν είσαι λογιστής, νομικός, μηχανικός, αρχιτέκτονας, το κράτος σε έκανε γραφειοκράτη. Σταμάτα να παίζεις αυτό το παιχνίδι και σκέψου επιχειρηματικά. Πουλάς μια υπηρεσία, μάθε και εφάρμοσε το marketing. Κάνε promotion, χαμογέλα, πούλα. Τα δεδομένα στην αγορά αλλάξανε. Πρέπει να ανανεωθείς πριν σε αντικαταστήσει ένα bot. Το video marketing δεν είναι μόνο για καλλίγραμμες κυρίες, κομμωτήρια και makeup tutorials. Ο τρόπος με τον οποίο σε βλέπει ο κόσμος επηρεάζει το πως αντιμετωπίζει αυτό που προσφέρεις και ποια αξία του επισυνάπτει.
- Μικρο-επιχειρείν. Η σύγχρονη εποχή φέρνει νέα ήθη στο επιχειρείν και το Business basics το είπε πριν από όλους. Πάνε τα μεγάλα business plan, τα εταιρικά απλώματα και οι μεγαλοστομίες. Τελειώσανε αυτά! Όλα θα γίνονται μικρότερα, πιο βραχυπρόθεσμα, πιο ελεγχόμενα. Η τεχνολογία μίκρυνε τις αποστάσεις & τον χρόνο και ο ιός έφερε την συστολή του πλάνου. Έτσι είναι ο άνθρωπος, όποτε φοβάται μαζεύεται και αναθεωρεί. Ο πελάτης θα θέλει περισσότερη ασφάλεια, λεπτομέρεια, πληροφορία, ταχύτητα, απόσταση, εξοικείωση, όλο το επιχειρείν θα επιστρέψει σε μικρότερες μορφές, πιο ευέλικτες. Θα πάρει σχήμα που θα μπορεί να αντέξει καραντίνες, αποστάσεις, ξαφνικά lockdowns και περιορισμένα έσοδα, αλλά και μορφή που μπορεί να προσφέρει περισσότερη αμεσότητα και καθησυχασμό. Το outsourcing θα επεκταθεί και επιχειρήσεις που θα μικρύνουν θα χρειαστούν εξωτερικούς συνεργάτες. Εκ των οποίων ο καθένας θα ψάχνει το μικρό κομμάτι στο οποίο προσφέρει καλύτερα από τον ανταγωνισμό. Η μικρή ευέλικτη μονάδα που έχει αυτονομία, επικοινωνεί άμεσα και εξασφαλίζει λειτουργία & πελάτες θα είναι ο νέος πρωταγωνιστής.
- Νέο marketing. Ο κεντρικός άξονας πλέον θα είναι η ασφάλεια, η ξαφνική καραντίνα, ο αποκλεισμός, η περιορισμένη πρόσβαση. Θα πάρει δυο κύριες οδούς: το "ξέχνα τι έγινε" και το "θυμήσου τι έπαθες". Τα κύρια θέματα θα περιστρέφονται γύρω από αίσθημα ασφάλειας, απρόσκοπτη λειτουργία, πως μπορώ να συνεχίζω την ζωή μου και να ασφαλίσω την δουλειά μου και την οικογένειά μου αν κάτι άσχημο συμβεί, πως μπορώ να κινηθώ εκεί που υπάρχει λιγότερος κίνδυνος Όλα αυτά (κι άλλα τόσα) θα πρέπει να αποτυπωθούν σε sales pitch, promotion, videos, text, photos κλπ. Θα πρέπει να αναβαθμίσεις τις ικανότητές σου στο marketing. Και -για πολλοστή φορά- θα πρέπει να καταλάβεις ότι η μπίζνα είναι το marketing! Δεν είναι κάτι που κάνεις άμα θες, όταν θες. Πρέπει να το κάνεις συνέχεια! Δείξε στην αγορά ότι υπάρχεις και προσφέρεις λύσεις! Ότι αποτελείς ασφαλή λύση στην νέα ζήτηση.Τώρα ειδικά θα πρέπει να φωνάζεις.
- Made in Greece. Άλλη μια τακτική marketing. Η επιδημία θα δημιουργήσει κύμα εμπορικού τοπικισμού και μια κοινωνία που χτυπήθηκε λιγότερο από τον ιό (ή τον αντιμετώπισε καλύτερα), εάν καταφέρει να το μαρκετάρει θα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα στον διεθνή στίβο. Αν είσαι μικροπαραγωγός, μικροέμπορος, αν είσαι μικρο-επιχείρηση στον τουρισμό, είναι μια νέα ευκαιρία. Ό,τι κι αν κάνεις, αν επισυνάψεις αυτό το θετικό πρόσημο στο προϊόν/υπηρεσία σου θα δεις ωφέλη. Μην περιμένεις από κανέναν ειδικό να σου πει πως να το κάνεις. Κάν'το μόνος σου! Πλέκεις πουλόβερ; Πουλάς μαρμελάδες; Βγάζεις φωτογραφίες; Κάνεις εξαγωγές; Κάνεις event, εκδρομές και rentals; Δείξε το Virus resistant!
Αλλαγές στα παραγωγικά πρότυπα
Ο 20ος αιώνας ήταν μαζική παραγωγή. One size fits all. Φθηνή, μαζική παραγωγή αγαθών και αποκλειστικά κανάλια διανομής. Αυτά τα άλλαξε το διαδίκτυο, η αγορά πολλαπλών επιλογών και το 5ο επίπεδο του Maslow. Αυτοπραγμάτωση, επιθυμία, αυτοπροσδιορισμός. Με ολίγη από καραντίνα.
Αυτά θα στα εξηγήσω με λεπτομέρειες σε επόμενο άρθρο, για τώρα κράτα αυτά τα δύο:
Αυτά θα στα εξηγήσω με λεπτομέρειες σε επόμενο άρθρο, για τώρα κράτα αυτά τα δύο:
- Mass customization. Μαζική εξατομίκευση αγαθών! Αυτό σημαίνει ότι το "one size fits all" της μαζικής παραγωγής έκατσε στην άκρη! Που σημαίνει νέα πρότυπα, νέες δυνατότητες, υψηλότερες απαιτήσεις, νέα εξοικείωση της αγοράς. Αν κάποτε δυσκολευόσουν να πουλήσεις κάτι διαφορετικό τώρα όχι μόνο μπορείς αλλά επιβάλεται να το κάνεις. Ουσιαστικά μιλάμε για μαζική παραγωγή μικρών niche αγορών. Ένα πρότυπο απόλυτα σύμφωνο με το Ελληνικό προϊόν που είναι εκ φύσεως διαφοροποιημένο (υψηλή βιοποικιλότητα, μικρή παραγωγή).
- Long tail economics. Σε απλά Ελληνικά, η ουρά της αγοράς δεν τελειώνει ποτέ, δεν σταματάει σε ένα είδος. ένα ρεύμα, ένα hit προϊόν. Όλα έχουν έστω και μια μικρή αγορά η οποία μπορεί να είναι μικρή αλλά δεν μηδενίζεται. Τα μέσα παραγωγής έχουν διαχυθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό που τα παλιά στάνταρ της αγοράς έχουν παρέλθει. Ο ανταγωνισμός είναι μεγαλύτερος βέβαια αλλά αυτή είναι η ελεύθερη αγορά. Σε όποιον δεν αρέσει ας πάει στην ουρά του ΟΑΕΔ να κλαίει την μοίρα του και να περιμένει το κράτος να του δώσει χαρτζιλίκι.
Χρειάζεται να το κάνω πιο φραγκοδίφραγκα; Η εικόνα μιλάει από μόνη της. Φτιάξε μια μικρή μπίζνα (χαμηλά πάγια, ευέλικτο σχήμα), διάλεξε μια μικρή στοχευμένη αγορά και δώσε διαφορετικό προϊόν.
Εκείνο που λείπει...
...είναι να αποφασίσει το κράτος να μικραίνει και να σταματήσει να φορολογεί τον αέρα που αναπνέει ο ελεύθερος επαγγελματίας. Βέβαια το να περιμένει κανείς κάτι τέτοιο από το Ελληνικό κράτος είναι αστείο. Πιστεύω όμως ότι πλησιάζουμε ένα σημείο κρίσιμης μάζας όπου αρκετή πίεση από την αγορά θα εξαναγκάσει σε μικρότερους φόρους και απαιτήσεις, τουλάχιστον για τις νέες ή πολύ μικρές επιχειρήσεις. Ίσως η ΕΕ πιέσει προς αυτή την κατεύθυνση (αν στο μεταξύ δεν διαλυθεί). Το micro-business και το micro-financing είναι ήδη στο λεξιλόγιό της τα τελευταία χρόνια.
Η μεγάλη παγίδα.
Η παραποίηση της αγοράς με όλο το φρεσκοτυπωμένο χρήμα που θα πέσει. Πληθωρισμός, υποτίμηση αξιών, αναδιανομή πλούτου, νέο χρέος άρα και νέοι φόροι, θα είναι μερικές από τις συνέπειες. Και φυσικά τα bailouts των μεγάλων επιχειρήσεων, κλάδων & συντεχνιών (για τους οποίους γίνεται όλη η φασαρία άλλωστε) θα στερήσουν τους μικρούς από ευκαιρίες & κεφάλαια και την αγορά από τα φυσικά αντανακλαστικά της. Αν ήταν ευκαιρία να κοπεί μια γέρικη συκιά που δεν καρποφορεί πλέον, τώρα θα μείνει στην θέση της να ποτίζεται εις βάρος των νεότερων και πιο ελπιδοφόρων.
Νέες προοπτικές & ελπίδα!
Τα εργαλεία, η νέα αγορά, το νέο ρεύμα, η νέα αντίληψη, το σπάσιμο μιας μεθόδου και η δημιουργία μιας νέας, είναι όλα τους εξ ορισμού παράγοντες καινοτομίας. Βοηθούν δηλαδή να δημιουργηθεί νέος τρόπος, νέα αξία και νέα ζήτηση. Αλλά μην περιμένεις να στα πει η mainstream αφήγηση των ειδικών. Είναι πολύ απασχολημένοι με την γραφειοκρατία των ΕΣΠΑ, την ψευδο-επιστημοσύνη των business plans και την τεχνολογία των startup που θα σώζανε τον κόσμο αλλά είπαν καλύτερα να λουφάξουν μέσα στις τρύπες τους (μην πάθουμε και τίποτα!). Αυτά ξέρουν και μέχρι να πεθάνουν ή να τους τα πάρεις από τα χέρια με το ζόρι τις ίδιες βλακείες θα πουλάνε σε όλους. Μόνο το Business basics σου λέει τα απλά εδώ και 4 χρόνια. Ο επόμενος καιρός είναι ευκαιρία για freelancers. Το ελεύθερο επάγγελμα σου δίνει την ευκαιρία να εργασθείς με τους δικούς σου όρους και να ανεβάσεις στα ύψη την αυτοεκτίμησή σου αφού η ατομική δυνατότητα του να προσφέρεις αξία στην αγορά έχει εκτοξευθεί! Είναι κρίμα να καταστρέφονται ζωές, καριέρες και παραγωγικές δυνατότητες επειδή ένας άνεργος, ένας απολυμένος ή ένας μπουχτισμένος από την καθημερινή ρουτίνα νιώθει εγκλωβισμένος και χωρίς μέλλον να παρακαλάει για ελεημοσύνη από το κράτος. Όλα όσα χρειάζονται για να ενεργοποιηθεί κάποιος δημιουργικά είναι στην θέση τους. Το Business basics είναι εδώ για να προσφέρει online εκπαίδευση και καθοδήγηση για freelancers και μικρές επιχειρήσεις. Stay tuned.
